Теллур

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
52 СурьмаТеллурИод
Se

Te

Po
Периодическая система элементовСутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесон
Периодическая система элементов
52Te
Жай заттың сыртқы бейнесі
күміс жылтыр сұр (кристалды),
қоңыр-қара ұнтақ (аморфты)
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі

Теллур, 52

Топ типі

Металлоидтар

Топ, период, блок

16, 5, p

Атомдық масса
(молярлық масса)

127.60(3) м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[Kr] 4d105s25p4

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 8, 18, 18, 6

Атом радиусы

140 пм

Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус

138±4 пм

Ван-дер-Ваальс радиусы

206 пм

Ион радиусы

(+6e) 56 211 (−2e) пм

Электртерістілігі

2,1 (Полинг шкаласы)

Электродты потенциал

0

Тотығу дәрежелері

−2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6

Иондалу энергиясы

1-ші: 869.3 кДж/моль (эВ)
2-ші: 1790 кДж/моль (эВ)
3-ші: 2698 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық (қ.ж.)

6,24 г/см³

Балқу температурасы

722,7 K

Қайнау температурасы

1263 K

Балқу жылуы

17,91 кДж/моль

Булану жылуы

49,8 кДж/моль

Молярлық жылусыйымдылық

25,8 Дж/(K·моль)

Молярлық көлем

20,5 см³/моль

Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) (775) (888) 1042 1266
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы

Алтыбұрышты

Тор параметрлері

a=4,457 c=5,929<ref> Å

c/a қатынас

1,330

Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік

(300 K) 14,3 Вт/(м·К)

Юнг модульі

43 ГПа

Жылжу модульі

16 ГПа

Моос қаттылығы

2.25

Бринеллий қаттылығы

180–270 МПа

CAS нөмірі

13494-80-9

Теллур Te

Теллур (латын. Tellurіum; Te) — элементтердің периодтық жүйесінің VI тобындағы химиялық элемент, атомдық нөмірі 52, атомдық массасы 127,60. Табиғатта 8 орнықты және массалық саны 107-ден 134-ке дейінгі 14 жасанды изотопы бар. Теллурды мажар геологы Ф.Мюллер (1740 – 1825) ашқан (1782). 1798 жылы неміс ғалымы М.Г. Клапрот (1743 – 1817) осы жаңалықты бекітіп, (латынша tellurіs – Жер) элементке “теллур” атын берді. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 110–7%.

Басты минералдары: алтаит, теллурвисмутит, тетрадимит, калаверит, креннерит, гессит, теллурит. Ерітінділері аморфты қоңырқай ұнтақ түрінде тұнады, кристалдық торы гексогоналды.Бұл элемент химиялық тұрғыда өте маңызды болып табылады. Теллур күмістей сұр түсті, металдық жылтыры бар элемент, тығыздығы 6,24 г/см3, балқу t 449,8С, қайнау t 990С, шалаөткізгішаруашылығы Тотығу дәрежесі 2, +4, +6 , сирек +2. Галогендермен, концентрлі HNO3, H2SO4-пен, қыздырғанда О2-мен әрекеттеседі.

Теллурдың бірнеше әлсіз қышқылдары (H2Te, H2TeO3, H6TeO6) белгілі. Теллурды көбінесе мыс электролитті қоқырлардан алады. Оны шалаөткізгіш ретінде, қорғасынның механикалық қасиетін жақсарту, шойынды ағарту үшін, шыны-керамика өнеркәсібінде, т.б. қолданатыны белгілі.

Физикалық қасиеті

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Теллур – металл жылтырлығы бар нәзік күмістей ақ зат. Жұқа қабаттарда, жарықта қызыл-қоңыр, жұпта - алтын-сары. Қыздырған кезде ол пластикке айналады. Кристалл торы алтыбұрышты. Жылулық кеңею коэффициенті 1,68 · 10−5 К − 1. Диамагнетик. 0,34 эВ жолақ аралық жартылай өткізгіш, өткізгіштік түрі - қалыпты жағдайда және жоғары температурада p, n - төмен температурада (өту шекарасы тазалығына байланысты -80 ° C-тан -100 ° C-қа дейін).